Zabrzański przemysł - Kopalnia Zabrze

/ 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 /

W latach 1896-1904 w pobliżu Bielszowic, na terenie pól górniczych zarezerwowanych dla kopalni "Królowa Luiza", wybudowano szyby "Rheinbaben" I i II. To dzisiejsza kopalnia "Bielszowice". W 1887 r. przyłączono do niej kopalnię "Guido", zakupioną przez pruskie władze górnicze od hrabiego Donnersmarcka.

Szyb Guido

Na potrzeby kopalni w Bielszowicach (ówczesna nazwa "Rheinbabenschächte") zgłębiono następne szyby w Makoszowach ("Delbrückschächte" I i II). To dzisiejsza kopalnia "Makoszowy". Wszystkie trzy zakłady weszły w skład ustanowionej w 1899 r. III Inspekcji Górniczej w Bielszowicach. Wydobycie wszystkich szybów przekraczało 1 mln ton węgla rocznie, a zatrudnienie sięgało 5 tys. osób.

Była to wtedy największa kopalnia węgla kamiennego w Europie.

W imię dobrze rozumianych interesów własnych oraz załogi kopalnia organizowała szereg programów socjalnych. W roku 1869 zapoczątkowano proces budowy domostw dla pracowników. Wtedy to z 26 pracownikami podpisano umowy o korzystnym nabyciu parcel i wybudowaniu przez nich budynków mieszkalnych. W ten sposób, między ulicami Mikołowską a Jodłową w Zaborzu, powstała wzdłuż ul. Wolności tzw. kolonia A.

Regulamin pracy

W trakcie budowy szybów Poremba I i II, w 1869 r. na południe od nich zakupiono połać ziemi, którą podzielono na parcele i oddano nieodpłatnie robotnikom, którzy pragnęli wybudować na nich domy. Pierwsze z nich stanęły przy obecnych ulicach Wiejskiej, Bogusławskiego i Wróblewskiego. Do 1890 r. powstało 17 nowych ulic na terenie Zaborza. Ten obszar nazwano kolonią B.

W następnych latach wybudowano jeszcze między obecnymi ulicami 3 Maja, Kolejową, Sienkiewicza i Rymera kolonie C i D. Ta ostatnia należała administracyjnie do gminy Dorota. Znaczna ilość załogi zamieszkiwała więc w budynkach wybudowanych przez kopalnię lub własnych, postawionych za nieoprocentowane kredyty, których część była przeważnie umarzana. W domach będących własnością kopalni czynsze były niższe, ale lokatorzy musieli godzić się na poważne ograniczenia, takie jak prawo przeprowadzania rewizji przez pracodawcę, czy zakaz podejmowania pracy poza kopalnią.

Tradycja budownictwa mieszkaniowego dla pracowników przetrwała aż do czasów po II wojnie światowej, czego dowodem jest wybudowane osiedle "Zaborze" na terenie dzielnicy Zaborze Wieś. Istniały również zorganizowane formy pomocy chorym, wdowom i sierotom górniczym, funkcjonowała również kopalniana opieka medyczna. Dla córek rodzin górniczych urządzono szkołę gospodarstwa domowego.

Pomost wyładunku węgla, pole zachodnie