Zabrzański przemysł - Kopalnia Zabrze

/ 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 /

W 1846 r. połączono go bocznicą z Górnośląską Koleją Żelazną, co zwiększyło sprzedaż, również kolei, która zakupywała dużą ilość węgla koksującego. Ówczesne parowozy opalane były najczęściej koksem. W 1846 r., w odległości 300 m w kierunku południowo-zachodnim od szybu "Dechen", powstał szyb "Maria". W latach 1850-1853 oddano do użytku dwa następne ("Oeynhausen" i "Skalley"), których głębokość sięgała 200 m. Zaopatrywały one w węgiel dwie pobliskie koksownie. Szyb "Krug" zgłębiono w 1858 r. do 140 m, w 1868 r. szyb "Carnall" (stojący na terenie Skansenu Królowej Luizy) do 200 m. Załoga kopalni liczyła wówczas ponad 2.000 osób.

W 1870 r. rozpoczęto na pograniczu Zaborza i Poremby drążenie szybów "Poremba I-IV". To data powstania pola wschodniego kopalni. Powstały wówczas, przetrwałe aż do likwidacji kopalni, poziomy na głębokości 260 i 340 m. Rozwijała się również technologia górnicza. Od lat 40. XIX w. wykorzystywano do urobku materiały wybuchowe. Po coraz dłuższych wyrobiskach, zamiast skrzyń lub koszy na platformach, do transportu zaczęto używać jeżdżących po szynach wozów łączonych w pociągi ciągnięte przez konie lub za pomocą liny i maszyn parowych.

Po 1870 r. pojawiają się pierwsze podziemne, elektryczne i spalinowe lokomotywy. W szybach, zamiast koszy lub skrzyń, do wydobycia urobku zawieszano klatki, do których wpychano wozy z węglem. W tych latach wybudowano w podziemiach kopalni kotłownię, której para poruszała pompy odwadniające. Spaliny, po uprzednim ochłodzeniu, wyprowadzano z kotłów, aby zapobiec pożarom rurami przez szyb "Skalley". W 1867 r. do pracy ratowniczej w powietrzu zatrutym gazami po raz pierwszy użyto aparatu oddechowego.

Koksownia Skalley

Szyb "Carnall" otrzymał w 1877 r. wieżę wyciągową z kutej stali, co było wówczas nowością. W 1894 r. zainstalowano pierwszy wielki wentylator zapewniający należyte przewietrzanie wszystkich wyrobisk o wydajności 2 tys. m3 powietrza na minutę. Pod koniec XIX w. zaczęto oświetlać kopalnię elektrycznością, a lampy olejne zastępowano karbidowymi lub elektrycznymi.

Aby zaspokoić rosnący popyt na węgiel, zaczęto sprzedawać również drobne sortymenty. W 1884 r. na polu zachodnim wybudowano pierwszą sortownię do rozdzielania sortymentów. Kilka lat później urządzenie takie otrzymało również pole wschód. Sprzedawano wówczas siedem - sortowanych według wielkości - rodzajów węgla. Od kęsów do miału.

Wybrane, puste podziemne przestrzenie były i są zagrożeniem dla budynków i terenów na powierzchni. Aby temu zapobiec, w 1905 r. normalnotorową linią kolejową połączono "Królową Luizę" z zakupioną kopalnią piasku w Bezchlebiu. Piasku tego zmieszanego z wodą używano do wypełniania pustych wyrobisk. W drugiej połowie XIX w. większość urobku wędrowała do gliwickiej huty. W 1913 r. z wydobytych 2.315 tys. ton węgla, 61% wysłano koleją do odległych odbiorców.

Nagłówek dokumentu Królewskiej Inspekcji Górniczej w Zabrzu

Działalność kopalni przyczyniła się do powstania wielu innych zakładów. Naprzeciw pola zachodniego - w Zaborzu - kupiec węglowy Wollheim wybudował fabrykę brykietu. Tenże sam, wraz z przedsiębiorcą Friedlaenderem, w latach 1867-1868 uruchomił zabrzańską gazownię. W bezpośrednim pobliżu funkcjonowały trzy koksownie: Poremba (1884), Skalley (1890) i Zaborze.

Pomyślny rozwój kopalni zainicjował państwo pruskie, jako właściciela, do utworzenia w Zabrzu dyrekcji kopalń ("Königlichebergwerksdirektion"), która to przystąpiła do budowy następnych zakładów wydobywczych. Z biegiem czasu powstały z nich samodzielne kopalnie.