Aby zlikwidować te niedogodności, August Borsig postanawia zbudować własne zakłady produkujące żelazo, stal, koks, węgiel. Jego wybór pada na Biskupice. W 1854r. kupuje młyn wodny wraz z obszarem 14 hektarów. Od hrabiego Karola Ballestrema wydzierżawia pola górnicze "Gute Hedwig" i "Bertawunsch". Po śmierci Augusta w 1854 r. przedsiębiorstwo obejmuje jego syn Albert. W 1855 wydzierżawia jeszcze pole górnicze "Hedwigswunsch".W latach 1856-62 powstaje kopalnia Hedwigswunsch" (Jadwiga).

W latach 1857 i 1869 Albert Borsig uzyskuje własne pola górnicze Borsig I i Borsig II. Kolejnym etapem rozbudowy koncernu jest budowa huty. W 1864r. ruszają dwa wielkie piece i odlewnie, a w 1868r. walcownia i kuźnia oraz w 1872r. stalownia. Trzecim przedsiębiorstwem koncernu była kopalnia Ludwigsglück (Ludwik) powstała w latach 1868 - 1873. W roku 1878 umiera twórca potęgi koncernu - Albert Borsig. Wobec niepełnoletności jego synów, kierownictwo firmy przechodzi na okres 16 lat w ręce konsorcjum, które zaniedbało interesy firmy. Doszło nawet do wstrzymania produkcji lokomotyw. Jedynie w 1884r. uruchomiono koksownię Jadwiga. Kryzys przezwyciężono w 1894r., kiedy kierownictwo firmy przeszło w ręce Arnolda Borsiga, z wykształcenia inżyniera górnictwa. Niestety ginie on w 1897r. w wypadku na kopalni Hedwigswunsch. Po jego śmierci koncern odziedziczyli jego młodsi bracia: Konrad i Ernest. Rezydowali oni w Berlinie, a zakładami w Biskupicach kierowali przez wyznaczonych dyrektorów. Firma rozwijała się pomyślnie.

W 1913r. składała się z 2 kopalń węgla, huty żelaza i stali oraz koksowni. Produkowano głównie na potrzeby zakładów w Berlinie, kolei żelaznej, armii i floty niemieckiej oraz innych dziedzin przemysłu. W 1920r. odłączono zakłady w Biskupicach od firmy macierzystej w Berlinie. Powstaje spółka akcyjna Borsigwerk AG. Po roku 1922 pozostaje po stronie niemieckiej i musi działać w nowych warunkach ekonomicznych, transportowych oraz gospodarczych. Większość akcji koncernu staje się własnością koncernu Scheringa. W 1928r. zlikwidowane zostają wielkie piece, a kiedy trwa wielki kryzys ekonomiczny lat 30. - w 1932r. likwidacji ulega huta Borsiga. W tym samym roku dochodzi do połączenia Borsig AG z Oberschl. Kokswerke und der Chemie Fabrik. Powstaje Borsig und Kokswerke G.m., która w 1936r. przekształcona zostaje w spółkę akcyjną Borsig - Kokswerke. W połowie kwietnia 1945r. władze radzieckie przekazują zakłady stronie polskiej. Początkowo zostają one podporządkowane Zabrzańskiemu Zjednoczeniu Przemysłu Węglowego. W 1946r. przeprowadzono ich modernizację, a w 1954r. dochodzi do podziału. Kopalnie pozostają nadal pod zarządem ZZPW, a koksownia włączona zostaje do resortu hutnictwa i przekazana Zabrzańskim Zakładom Koksowniczym, a potem Kombinatowi Koksowniczemu - Zabrze. Dziś z dawnego Koncernu Borsiga, po likwidacji w latach 80 kopalni węgla, funkcjonuje jedynie Koksownia Jadwiga;, która ma zostać zmodernizowana. Tak kształtowały się dzieje zakładów Borsiga w ciągu ostatniego stulecia. Jako pierwsza powstała Kopalnia Hedwigswunsch.

W 1854 roku berliński przemysłowiec August Borsig wydzierżawił od hr. Ballestrema pola górnicze Gute Hedwig i Berthawunsch. Po jego śmierci kontrakty dzierżawne przedłużył jego syn Albert, dodatkowo wydzierżawiając pole górnicze Hedwigswunsch. Prace przy budowie kopalni rozpoczynają się w 1856r. Zaczęto głębić szyb Luiza i szyb August. Roboty posuwały się bardzo wolno z powodu silnego napływu wody i kurzawki. Do odwadniania służyła maszyna parowa o mocy 250 KM. Prace zakończono w grudniu 1862r. Pierwsze wydobycie wynosiło 1400 ton. Rok później wydobyto już 22.000 ton, a w 1867r. przekroczono 116.000 ton węgla. Jednocześnie kopalnia Hedwigswunsch rozpoczęła wydobycie węgla zalegającego na polu Borsig i Johan August. Węgiel dostarczany był do huty żelaza oraz do innych odbiorców. Produkcja kopalni rosła dość szybko. W 1875r. osiągnięto 300.000 ton. Wzrost wydobycia łączył się z budową nowych szybów. W 1870r. powstaje szyb Wojciech, a w 1871r. - Władysław. Następnie wybudowano kolejne dwa szyby. Są to dzisiejsze Chrobry i Pułaski. Nowe inwestycje przeprowadzono najmniejszym kosztem, nie dbając o stronę techniczną. Szyby miały wiele przekrojów, były za ciasne, miały drewnianą obudowę. Zaniedbania techniczne doprowadziły do katastrofy - 25 lutego 1897r. w kopalni wybuchł pożar. W dniu 1 kwietnia na dół kopalni zjechał Arnold Borsig wraz z grupą fachowców. Gdy pobierano próby powietrza, nastąpiła eksplozja. Wszyscy członkowie ekipy zginęli. Pożar udało się całkowicie ugasić dopiero po roku. Po tej katastrofie przeprowadzono modernizację zakładu. Inwestycje pomogły zwiększyć wydobycie, które w 1913r. osiągnęło 1.026.000 ton. W okresie I wojny światowej 1914-18 wydobycie zmalało. Podobnie było w okresie 1918-23. Miało to związek z kryzysem ekonomicznym, strajkami, przeprowadzonym plebiscytem, trzema powstaniami śląskimi i podziałem Górnego Śląska. Kopalnia pozostała po stronie niemieckiej. Od 1924r. produkcja dynamicznie rosła z powodu ogromnego zapotrzebowania na rynku wewnętrznym oraz po ograniczeniu w 1925r. importu z Polski. W 1929r. wydobyto 1.700.000 ton. Spadek nastąpił w czasie kryzysu w latach 1929-33. Potem produkcja wzrosła. Ponieważ zasoby węgla zalegające na polu kopalnianym ulegały szybkiemu wyczerpaniu, w latach 80. pojawiła się perspektywa zatrzymania produkcji. Aby kopalnia mogła pracować, Koncern Borsiga w latach 1932-34 zlikwidował hutę biskupicką. Kopalnia rozpoczęła eksploatację filara ochronnego pod hutą, gdzie zalegało 10 mln ton węgla. W okresie 1939-45 kopalnia utrzymywała wydobycie na poziomie około 1.600.000 ton. Nie prowadzono nowych inwestycji i urządzenia zakładu uległy znacznej dekapitalizacji. W kwietniu 1945r. kopalnia, której nazwę zmieniono na Jadwiga, weszła w skład Zabrzańskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. Sądzono, że jej zasoby starczą na 15 lat wydobycia.

Udostępniono pokład 620, co przedłużyło istnienie kopalni. Zbudowano w 1946r. nową lampownię, płuczkę, zastosowano flotację. W maju 1948r. zmieniono nazwę kopalni na Pstrowski. W latach 60 kopalnia rozpoczęła wydobycie węgla z filarów ochronnych. Jednocześnie w 1960r. prace rozpoczął pierwszy kombajn węglowy KWB-2. Dzięki temu, dwa lata później osiągnięto pełną mechanizację urabiania i ładowania we wszystkich przodkach węglowych. Wydobycie węgla jednak malało i w 1972 roku spadło do 610.000 ton. W następnym roku doszło do połączenia kopalni Rokitnika i Pstrowski w jeden zakład pod nazwą Pstrowski. Po wyczerpaniu zasobów węgla, w latach 80 rozpoczęto likwidację dawnej kopalni Jadwiga. Do naszych czasów zachował się układ przestrzenny szybu Władysław i szyb Stanisław (dawny August). Szyby te połączone są drogą wewnątrzzakładową, która stanowi jednocześnie oś widokową. Szyb Władysław posiada wyciąg parowy z 1914r. i elektryczny z 1942r., co stanowi dość interesujący i warty zachowania zespół. Przetrwały też dawny hotel robotniczy, łaźnia, rozdzielnia i sortownia.

więcej »

autor-Bernard Szczech
Tekst pochodzi z broszury pt. "Biskupice wczoraj"