Historia Zabrza - autor: Piotr Hnatyszyn

W tym samym roku w Zaborzu wybudowano osiedle mieszkaniowe pomiędzy obecnymi ulicami A. Pawliczka, Końcową, J. Kupca i Wawelską. W latach 1928-1939 ponad 50 mniejszych oraz większych bloków wybudowano na dużym osiedlu położonym pomiędzy obecnymi ulicami Józefa Piłsudskiego i Jana III Sobieskiego oraz F. D. Roosevelta i Armii Krajowej. W jego bezpośrednim sąsiedztwie w latach 1924-1935 powstały 2 zespoły jednopiętrowych domów bliźniaczych - przy ul. J. Piłsudskiego i wokół placu M. Kopernika. W 1934 roku towarzystwo "Gehag" ukończyło budowę osie-dla domków jednorodzinnych "Kleinsiedlung Kusteracker". Powstało ono pomiędzy obecnymi ulicami F. D. Roosevelta i Lubelską. Podobne osiedle, nazwane "Siedlung der Deutschen Arbeitsfront", towarzystwo to wybudowało w latach 1936-1938 pomiędzy obecnymi ulicami Mikulczycką, K. Hermisza i Gdańską. Pod koniec lat 30. powstały jeszcze 2 osiedla: "Matheshof" pomiędzy obecnymi ulicami Nową i Opawską, oraz "Kleingartensiedlung West" przy obecnych ulicach E. Czogały, Wiarusów i Dożynkowej. Dodatkowo w 1934 roku powstało niewielkie osiedle domków jednorodzinnych w Maciejowie, nazywane "Siedlung Notwende" a wybudowane na północ od ul. J. Pestalozziego, wzdłuż obecnych ulic F. Prężyny i P. Maszyńskiego. W latach 30. wybudowano w Maciejowie również "Osiedle Graniczne" pomiędzy obecnymi ulicami Knurowską i Myśliwską. Poza Zabrzem duże osiedle wybudowano na przełomie lat 20/30 XX wieku w południowej części Mikulczyc, pomiędzy obecnymi ulicami 11 Listopada, S. Moniuszki, A. Mickiewicza i Nowodworską. W zachodniej części Rokitnicy osiedla powstały po obydwu stronach obecnej ul. Krakowskiej. Z kolei w pobliżu Lasu Rokitnicko-Miechowickiego, po północnej stronie ul. Krakowskiej wybudowano w połowie lat 30. osiedle domków jednorodzinnych.

Budowanie nowych osiedli wymusiło także stawianie nowych kościołów i erygowanie nowych parafii. Już w 1919 roku poświęcono kościół pw. Bożego Ciała w Kończycach i kościół pw. św. św. Jana i Pawła w Makoszowach, zaś w 1933 roku kościół pw. św. Pawła Apostoła w Pawłowie. W samym Zabrzu w 1926 roku poświęcono kościół pw. Ducha Świętego, w 1928 roku kościół pw. św. Kamila de Lellis, a w 1931 roku kościoły pw. św. Antoniego Padewskiego i św. Józefa. W 1929 roku poświęcono kościół pw. św. Jadwigi w Zaborzu oraz kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Zabrzu -Biskupicach. W 1933 roku konsekrowano kościół pw. św. Teresy w Mikulczycach. W 1936 roku poświęcono z kolei kościół pw. św. Macieja Apostoła w Zabrzu-Maciejowie.

Oprócz kościołów powstało w Zabrzu w okresie międzywojennym wiele obiektów użyteczności publicznej. W 1925 roku na obecnym pl. Warszawskim postawiono gmach banku, a w 1927 budynek urzędu skarbowego. W 1929 roku oddano do użytku łaźnię miejską oraz nowe ratusze w Zabrzu i Rokitnicy. W 1932 roku wybudowano gmach urzędu pracy, a w 1933 roku siedzibę policji. Wybudowano także kilka nowych budynków szkolnych, szpitale w Biskupicach w 1920 roku i w Rokitnicy w 1928 roku. Oddano do użytku stadiony sportowe i baseny kąpielowe. Założono park miejski i ogród botaniczny. Już w latach 20. rozbudowano sieć linii autobusowych. W 1925 roku Rokitnica uzyskała połączenie tramwajowe z Bytomiem, zaś trzy lata później z powstającym właśnie osiedlem Helenka. W 1934 roku uruchomiono linię tramwajową łączącą centrum Zabrza z Mikulczycami, przedłużoną w 1936 roku do kopalni "Guido". W tym samym roku oddano do użytku gliwicko-zabrzański odcinek autostrady Berlin - Bytom.

1 września 1939 roku hitlerowskie Niemcy napadły na Polskę, co dało początek II wojnie światowej. Kończyce, Makoszowy i Pawłów zostały zajęte przez wojska niemieckie, a następnie przyłączone do III Rzeszy. Rozpoczęły się prześladowania polskich działaczy narodowych (także tych mieszkających przed wojną na terenie Niemiec), księży i inteligencji. Część z nich musiała się ukrywać, część uwięziono w obozach koncentracyjnych. Wielu z nich zostało zamordowanych. 24 stycznia 1945 roku Zabrze zostało zdobyte przez Armię Czerwoną i aż do chwili przekazania miasta administracji polskiej, co nastąpiło 1 9 marca tegoż roku, znajdowało się pod zarządem radzieckiej komendantury wojskowej. W lutym 1945 roku do pracy w radzieckich kopalniach wywieziono zabrzańskich górników, a także innych mężczyzn, z których wielu nigdy do Zabrza nie wróciło. Po przejęciu Zabrza przez władze polskie rozpoczęła się weryfikacja ludności - niezweryfikowani wysyłani byli transportami do Niemiec. Na ich miejsce przybywali przesiedleńcy z Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej, ludność z Polski centralnej, następnie także reemigranci z Francji, Belgii i Niemiec. Pierwsze zmiany terytorialne w Zabrzu nastąpiły w 1951 roku. Rozporządzeniem Rady Ministrów, 1 kwietnia tegoż roku do Zabrza włączono z powiatu bytomskiego gromadę Grzybowice z gminy Wieszowa oraz gminy Mikulczyce i Rokitnica, zaś z powiatu katowickiego gminy Kończyce, Makoszowy i Pawłów. Ogólna powierzchnia Zabrza wzrosła w ten sposób do 7835 hektarów. Kolejna zmiana granic Zabrza nastąpiła w 1954 roku.

Rozporządzeniem Rady Ministrów z 17 lipca 1954 roku do Rokitnicy włączono osiedle Helenka będące dotychczas częścią gminy Stolarzowice. Niewielkie korekty granic miały miejsce jeszcze w 1960 i 1963 roku, w wyniku czego obszar Zabrza wzrósł do 8013 ha.