Górnik posiadał prawo noszenia miecza, co stawiało go ponad stanem mieszczańskim i było jednocześnie prawie koniecznością, gdyż kopalnie leżały często w odległych, górzystych i gęsto zalesionych terenach. Dojście i sama praca wiązały się więc z licznymi niebezpieczeństwami.

Stan górniczy wyróżniało jeszcze wiele innych przywilejów jak np. zwolnienie nowych osad górniczych od podatku czy przywilej wyrębu lasów królewskich. Gwarkowie (to starsze określenie górnika wywodzące się z pojęcia "ugwarzyć się", naradzić się przed "szychtą" czyli pracą) odpowiedzialność ponosili bezpośrednio przed władcą państwa lub urzędem górniczym, wyłączeni byli zatem z zależności od właścicieli ziemskich. Byli ludźmi stanu wolnego.

Przedstawiciele tego zawodu zrzeszali się w cechu i posiadali własne symbole, obyczaje, święta i stroje. Strój dawnego górnika chronił go od występujących pod ziemią niebezpieczeństw. Okryciem wierzchnim był długi, pikowany na ramionach kaftan, na nogach spodnie lub nogawice i wysokie skórzane buty. Przed spływającą wodą zabezpieczał kaptur przedłużony zwykle w pelerynkę. Przy pracy w wyrobiskach z osypującymi się stropami chroniono głowę wysoką, sztywną czapką z której wywodzi się obecne górnicze czako. Kaftan przepasany był szerokim pasem z grubej skóry na którym zawieszano torbę z najpotrzebniejszymi podręcznymi narzędziami pracy jak lont, krzesiwo, nóż.

Jednak najbardziej charakterystycznym elementem wyposażenia był skórzany fartuch zwany łatą, także bergledrem (z Niemieckiego: bergleder), lub ośledrą. Noszony z tyłu na biodrach, służył jako podkładka do siedzenia lub pod kolana przy pracy na klęcząco. Był również "pojazdem" na którym zjeżdżano w głąb kopalni po wyłożonych w pochylni deskach.

Ze skórzaną łatą wiąże się jeden z najważniejszych obrzędów górniczych; tak zwany "skok przez skórę" w czasie którego młodzi adepci zawodu, po zdaniu egzaminu zobowiązani byli przeskoczyć przez łatę, po czym pasowani byli na górników. Specyficzność tego zawodu zaowocowała wytworzeniem się własnych symboli i barw. Najstarszym chyba znanym symbolem górnictwa był róg, którym gwarkowie średniowieczni zwoływali się w czasie poszukiwania złóż w terenie. Później zastąpiły go znane nam doskonale z górniczych czapek, skrzyżowane perlik i żelazko (po Śląsku: pyrlik i żelozko), najstarsze narzędzia górnicze. Są to młot i krótki kilof. Barwami górniczej braci są czarna, symbolizująca mrok podziemi i zielona jako wyraz tęsknoty za przyrodą i światem na powierzchni.

Jednak najbardziej charakterystycznym i łatwym do zauważenia elementem tożsamości tej grupy zawodowej od dawna już był i jest górniczy mundur.

Uroczysty mundur górników polskich