Zabrze Zaborze

Dzielnice Zabrza

Zaborze powstało na mocy dokumentu wystawionego w dniu 15 grudnia 1260r. przez Władysława I Księcia Raciborskiego i Opolskiego, pana na Kaliszu i na Rudzie, prawnuka Władysława II Wygnańca najstarszego syna Bolesława Krzywoustego na terenach należących do biskupa wrocławskiego. W dokumencie tym zwanym inaczej Dyplomem zostały zawarte słowa "My Władysław z Bożej łaski Książę opolski czynimy wszystkim wiadomym".

Pocztówka

Wcześniej tereny należące do biskupa wrocławskiego zostały potwierdzone w bulli z dnia 25.IV.1155r. przez papieża Hadriana IV i zarejestrowane w trzech podstawowych wykazach. W trzecim wykazie stanowiącym osobistą własność biskupa wrocławskiego odnotowano dwa objazdy lub inaczej mówiąc ujazdy. W drugim z nich czyli objeździe nad Kaczawą (Bytomką) obok innych wiosek mogło powstać po 1260r. Zaborze. Wioski dawniej istniejące i utworzone po 1260r. na terenie należącym do biskupów wrocławskich wchodziły w skład Królestwa Polskiego.

Na obszarze na którym leżało Zabrze biskup wrocławski spełniał władzę świecką i sądowniczą natomiast władzę kościelną biskup krakowski ze względu na granicę kościelną ustanowioną przez papieża Innocentego III w 1202r. Nazwa Zaborze (Sabors) pojawiła się w rejestrze ujazdowskim (Registrum Uyasdense) księdze uposażenia biskupa wrocławskiego Tomasza I z 1290 - 1295r. Liber fundations episcopatus Vratislaviensis. Nazwa oznaczała miejsce za borem, bo w tym czasie na wschód od Zabrza rozciągał się wielki bór, a miejsce to - wprost nie do uwierzenia - było malownicze, pokryte lasami i dąbrowami. Około 1290r. areał Zaborza wynosił 50 dużych łanów (włók) czyli 1210 ha. Ziemia nie była zbyt uprawna, mieszkańcy zajmowali się głównie uprawą roli, karczowali lasy i osuszali tereny. W najstarszych zachowanych spisach ludności (rok 1672) zdecydowana większość mieszkańców miała typowe nazwiska polskie chociaż pisane w zniekształconej formie np.: Sobieray, Cuba , Walieck.

Pocztówka

Na obszarze na którym leżało Zabrze biskup wrocławski spełniał władzę świecką i sądowniczą natomiast władzę kościelną biskup krakowski ze względu na granicę kościelną ustanowioną przez papieża Innocentego III w 1202r. Nazwa Zaborze (Sabors) pojawiła się w rejestrze ujazdowskim (Registrum Uyasdense) księdze uposażenia biskupa wrocławskiego Tomasza I z 1290 - 1295r. Liber fundations episcopatus Vratislaviensis. Nazwa oznaczała miejsce za borem, bo w tym czasie na wschód od Zabrza rozciągał się wielki bór, a miejsce to - wprost nie do uwierzenia - było malownicze, pokryte lasami i dąbrowami. Około 1290r. areał Zaborza wynosił 50 dużych łanów (włók) czyli 1210 ha. Ziemia nie była zbyt uprawna, mieszkańcy zajmowali się głównie uprawą roli, karczowali lasy i osuszali tereny. W najstarszych zachowanych spisach ludności (rok 1672) zdecydowana większość mieszkańców miała typowe nazwiska polskie chociaż pisane w zniekształconej formie np.: Sobieray, Cuba , Walieck.

W 1740r. król pruski Fryderyk II wkracza na Śląsk. Po dwóch latach we Wrocławiu wojna kończy się podpisaniem traktatu pokojowego. Austria zrzeka się na rzecz Prus Dolnego i Górnego Śląska. W 1743r. miał miejsce nowy podział administracyjny Śląska w ramach którego utworzono powiat bytomski do którego należało Zaborze wraz z Zabrzem i jego obecnymi dzielnicami jak Biskupice, Mikulczyce oraz wiejskie kolonie i przysiółki. 130 lat później król pruski Wilhelm I wydał dnia 27 marca 1873r. ustawę o podziale powiatu bytomski jak na owe czasy nadmiernie zaludnionego na 4 mniejsze : bytomski, katowicki, tarnogórski i zabrski.

Pocztówka

Powiat zabrski stanowiło 16 gmin w tym Zaborze. Powierzchnia powiatu wynosiła 2,21 mili kwadratowej czyli 11962 ha i posiadała 38981 mieszkańców. W 1905r. dekretem króla Wilhelma II przyłączono do gminy Małe Zabrze, gminy wiejskie Stare Zabrze, Dorotę, obszar dworski Zabrze, kolonię skarbową Zaborze C, graniczące fragmenty obszaru dworskiego Zaborza i nadano tej gminie nazwę Zabrze, równocześnie pozostałą część obszaru dworskiego włączono do gminy Zaborze. Klęska militarna Niemiec na frontach I wojny światowej i powstanie państwa polskiego miało duże znaczenie dla Śląska, otwierało nowe możliwości walk o przyłączenie tej ziemi do Polski.

Działająca w latach 1920 - 1922 na tzw. obszarach plebiscytowych Komisja Międzysojusznicza W 1919r. polski działacz na Śląsku Wojciech Korfanty zażądał w Reichstagu przyłączenia Górnego Śląska i części Dolnego do Polski. W lutym tego roku powstaje konspiracyjna polska organizacja wojskowa, w sierpniu wybucha I powstanie śląskie, a w odpowiedzi na terror niemiecki w stosunku do ludności polskiej w sierpniu 1920r. wybucha II powstanie śląskie.

Komisja Międzysojusznicza przeprowadziła 20 marca 1921r. plebiscyt na Górnym Śląsku. Były to ziemie historycznie polskie, ale w ciągu wieków systematycznie germanizowane. W Zabrzu na czele Komitetu Plebiscytowego stał wspaniały polski lekarz dr Bronisław Hager. O przewadze niemieckiej w głosowaniu zadecydował między innymi terror administracji niemieckiej, silna propaganda, dowiezieniu z Niemiec 10% głosujących urodzonych na obszarze plebiscytowym.

W głosowaniu mieszkańcy Zaborza opowiedzieli się za Niemcami. W maju 1921r. wybuchło III powstanie śląskie, które zadecydowało o bardziej korzystnym dla Polski podziale Śląska. W październiku tego roku utworzona granica przecięła powiat zabrski, Zaborze znalazło się po stronie niemieckiej. Zabrze z 69997 mieszkańcami prawa miejskie otrzymało w 1922r., a 5 lat później do miasta włączono między innymi Zaborze. W 1936r. decyzją Polizeipresidium zniknęły polskie nazwy dzielnic miasta. Zaborze stało się Hindenburg - Ost. Po zakończeniu działań wojennych w 1945r. przywrócono dzielnicy poprzednią nazwę Zaborze.

Szukaj

Menu

Losowe zdjęcie

Dobrze wiedzieć

Losowe zdjęcie

Dobrze wiedzieć

Zobacz również

Zabrze moje miasto
Pomysł i realizacja: Ryszard Kipias, Dariusz Guz i Andrzej Dutkiewicz
KONTAKT