Autor: Dariusz Guz

Po raz pierwszy stemple poczty konnej wytłoczone (suche) na korespondencji pojawiają się około 1400 r.

Najprawdopodobniej jako pierwszym w historii stemplem pocztowym wytłoczonym (suchym) jest stempel poczty kurierskiej - Cursores Mediolanum księcia Sforzy z 1458r., w rozważaniach o pierwszeństwie brana jest także pod uwagę przesyłka poczty kurierskiej - Cursores Mediolanum z 17 października 1459r. Z powodu oskarżeń iż poczta dostarczana jest z opóźnieniem brytyjski minister łączności Henry Bishop wprowadza w 1661r. nadawczy stempel pocztowy.

Stemple z nazwą miejscowości (miejscowniki) zostają wprowadzone do użytku na początku XVIII w, a pod koniec tego wieku pojawiają się również stemple z datą nadania (datowniki). Stempel nadawczy określa miejsce i czas nadania przesyłki, po pojawieniu się znaczków pełni również rolę kasownika, stempel odbiorczy - miejsce i czas odbioru przesyłki. Oprócz stempli nadawczych i odbiorczych na korespondencji można spotkać też inne stemple np. stemple cenzury, oznaczenia listu poleconego, reklamowe, propagandowe, kraju z którego przesyłka jest przesyłana, urzędów pocztowych, poczt polowych, poczty ambulansowej, pomocnicze, przejściowe (beznapisowe) i wiele innych rodzajów stempli.

W roku 1850 w Prusach zostaje wprowadzony stempel numerowy kolisty poczwórny. Nazwa urzędu pocztowego zostaje zastąpiona numerem. Dla Zabrza był to numer 1736, który został wprowadzony w lipcu 1851r., obok odbijany był stempel prostokątny w ramce z nazwą Zabrze, datą i godziną. Stempel ten obowiązywał do końca 1858 roku.

Kolekcjonerski rarytas. Numerowy stempel pocztowy 1736
Materiał prezentowany dzięki uprzejmości Johanna Olchowika

Od 1859 do około 1865r w Zabrzu używany był stempel prostokątny. W treści występuje nazwa ZABRZE oraz data i godzina nadania przesyłki. Około 1865r. listy stemplowane są stemplem kolistym podwójnym. Na górze pomiędzy kołami napis Zabrze, w środku data, na dole pomiędzy kołami godzina.

Zwróć uwagę na pieczęć urzedową Krolewsko Pruskiej Ekspedycji Pocztowej
ZABRZE (1863 r.)
Materiał prezentowany dzięki uprzejmości Johanna Olchowika

W latach następnych około 1891r. zostaje wprowadzony stempel kolisty podwójny z dwoma belkami dotykającymi zewnętrznego koła, rozdzielającymi wewnętrzne koło na dwa półkola, siatką i trzema gwiazdkami pomiędzy kołami w dolnej części stempla, pomiędzy kołami w górnej części stempla napis ZABRZE, a pomiędzy belkami data oraz godzina nadania przesyłki. Po raz pierwszy taki stempel pocztowy pojawia się na pocztówce zabrzańskiej w czerwcu 1897 roku. Wraz z rozbudową urzędu pocztowego w Zabrzu, przybywa okienek - prawa gwiazdka zostaje zastąpiona około 1900 roku kolejnymi literami alfabetu (a, b, c). Wraz z rozwojem gmin tworzone są ekspedycje, agencje oraz urzędy pocztowe. One też posiadają stemple pocztowe: Biskupice, Zaborze, Mikulczyce i następne. W roku 1915 następuje zmiana gminy Zabrze na Hindenburg O.S. Pomiędzy kołami pojawia się w górnej części stempla napis HINDENBURG, a w dolnej części (OBERSCHL.) zamiast gwiazdek i litery. Następna zmiana stempla następuje w 1938 roku. Skrócona zostaje długość belek, które dotykają wewnętrznego koła. W górnej części stempla pomiędzy kołami widnieje nazwa Hindenburg (Oberschl.) Po zakończeniu działań wojennych w okresie od 1 kwietnia do 30 czerwca 1945r. stosowany był stempel prowizoryczny. W starym stemplu usunięto napis Hindenburg. Na tak odbitym stemplu dobijano nazwę ZABRZE 1. Od pierwszego lipca wprowadził właściwy datownik. Pojedyncze koło z nazwa ZABRZE 1 u góry oraz datą w środku. W chwili obecnej zabrzański stempel pocztowy jest kolisty pojedynczy. W górnej części napis ZABRZE z odpowiednim numerem urzędu pocztowego, w środku data i godzina, poniżej pomiędzy gwiazdkami oznaczenie literowe.

Poniżej wyszczególniono także inne stemple używane w mieście Zabrze, w gminach należących kiedys do Zabrza oraz leżących dziś w granicach miasta:

ALT-ZABRZE,
DOROTHEENDORF,
RUDA, BORSIGWERK,
ZABORZE, POREMBA,
BIELSCHOWITZ,
BUJAKOW,
SOSSNITZA,
PAULSDORF,
PAWŁÓW,
KUNZENDORF,
MAKOSCHAU,
ROKITTNITZ,
MARTINAU,
MIKULTSCHÜTZ,
KLAUSBERG,
PILZENDORF.