Folwark Helenenhof

W połowie XIX w. powiat bytomski obejmował ogromną połać Górnego Śląska. W skład powiatu wchodziły nie tylko Bytom i okoliczne miejscowości, ale i Tarnowskie Góry, Królewska Huta (Chorzów), Katowice, Mysłowice oraz Zabrze. Największe prywatne posiadłości ziemskie tego obszaru należały do dwu linii magnackiego rodu Henckel von Donnersmarck, od XVII w. osiadłego na Górnym Śląsku. Ponad 10,4 tys. ha ziemi było własnością katolickiej linii (siemianowicko-bytomskiej) tej familii. Na drugim miejscu w powiecie znajdowała się protestancka gałąź Hencklów, której siedzibą rodową był podtarnogórski Świerklaniec. Posiadali oni ponad 8,9 tys. ha pól uprawnych, lasów, łąk, pastwisk oraz gruntów wykorzystywanych do działalności przemysłowej - pod kopalnie, huty i inne zakłady [TRIEST, 1865, s. 41].

Pobieżny rzut oka na posiadłości świerklanieckich Hencklów -liczące na początku XX w. już 21.942 ha, z których płacono 120.483 mk podatku gruntowego - pozwala dostrzec specyfikę ówczesnych wielkich majątków ziemskich. Ogromne te włości dzieliły się na kilka segmentów, rozrzuconych w większości po nowych powiatach, jakie w 1874 r. wyłoniły się z pierwotnego powiatu bytomskiego. Owe segmenty - wolne państwa stanowe, fideikomisy (majątki niepodzielne), dobra allodialne (dziedziczne) - dzieliły się z kolei na majątki rycerskie (dominia), których elementami były często folwarki, tj. odrębne kompleksy ziemskie, na ogół rolno-hodowlane, prowadzące samodzielną działalność gospodarczą. W powiecie zabrzańskim należały do Hencklów świerklanieckich dobra allodialne Zabrze-Makoszowy, składające się z majątków rycerskich Zabrze, Zaborze, Makoszowy oraz Sośnica z folwarkiem Maciejów. W powiecie bytomskim własnością rodu były dobra allodialne Chropaczów, Wielkie Hajduki (Chorzów Batory) i Świętochłowice, w powiecie rybnickim - majątek Boguszowice. Najwięcej dóbr rodowych koncentrowało się w powiecie tarnogórskim. Występowało tu Wolne Państwo Stanowe Tarnowskie Góry - Świerklaniec, złożone z majątków rycerskich Stare Chechło, Świerklaniec, Brynica, Orzech, Rudne Piekary i Sucha Góra; dalej fideikomis Żyglinek, na który składały się majątki Jendrysek, Kozłowa Góra, Truszczyce, Żyglinek.

Kolejny fragment dóbr Hencklów, szczególnie istotny dla niniejszych rozważań, stanowił fideikomis Repty Stare. Obejmował on liczne dominia wespół z folwarkami: Mikulczyce oraz folwarki. Wesoła i Nowy Dwór (Neuhof); Opatowice i folwark Repecko; Grzybowice; Stare Repty; Stare Tarnowice i folwark Osin; Wieszowa z szeregiem folwarków - Kunary, Apolda, Neuhof, Nierada, Waldhof. To nieco monotonne wyliczenie zamknąć należy - najbardziej istotnym - majątkiem rycerskim Stolarzowice i związanym z nim folwarkiem Helenenhof [SGA-B, 1905, s. 548nn].

Informacje dotyczące oś. Helenka, pochodzą z książki pt. "Helenka"
autor - Sebastian Rosenbaum