Kościół pw. św. Pawła w Zabrzu - Pawłowie

Zaprojektowany w duchu modernizującej architektury sakralnej początku XX wieku, operującej formami historycznymi. Fasadą zwrócony na północ. Murowany z cegły, częściowo tynkowany. Trójnawowy pseudobazylikowy z czteroprzęsłowym korpusem i krótkim jednoprzęsłowym prezbiterium. Od zachodu zakrystia, od wschodu kaplica na planie kwadratu. W nawie głównej sklepienie kolebkowe na gurtach, w prezbiterium kolebkowe (Gawlik i Mączyński zaprojektowali sklepienia "kryształowe"). Kaplica przekryta kopułą na pendentywach.

Nawa główna otwarta do bocznych parami półkulistych arkad na ośmiobocznych filarach (pierwsza para od północy - filary kwadratowe), tęcza wsparta na pięciobocznych półfilarach. Kruchta w przyziemiu wieży i chór otwarte do nawy głównej szerokimi arkadami. Okna w nawie głównej, zakrystii i prezbiterium wysokie, zamknięte półkuliste, zozglifione, w prezbiterium okulus, w zakrystii także małe kwadratowe.

Kościelna wieża

W przyziemieniu wieży portal wykonany w cegle, w górnej kondygnacji tryforia, nad którymi gierowany gzyms z okrągłymi tarczami zegarowymi wpisanymi w łukowo wygięte części gzymsu. Wieża nakryta pobitym blachą, baniastym, wielobocznym helmem z ażurowa latarnią. Ściany nawy głównej i prezbiterium zwieńczonym nieznacznie wyłamanym gzymsem. Dachy kryte blacha, nad korpusem dwuspadowe, nad prezbiterium w postaci półstożka; ad zakrystia pulpitowe. Na dachu nawy głównej przy prezbiterium wieżyczka na sygnaturkę. Kopuła kaplicy zwieńczona latarnią.

Dzieje obiektu: Gawlik i Mączyński nadesłali plany 27.IX.l928. Wystrój kościoła projektował inżynier Karol Gierlotka. Aby zapobiec dalszym pęknięciom ścian, spowodowanym pracami górniczymi. po wojnie wewnątrz kościoła założono ankry.

Poświęcenie kościoła nastąpiło w roku 1918

Tymczasowy kościół w Pawłowie mieścił się w dzierżawionej oberży. Zmarły w 1910 r. proboszcz, bielszowicki śp. ks. Netter przekonał się o konieczności oddzielenia Pawłowa także pod względem kościelnym. Ponieważ jednak wskutek swego podeszłego wieku nie mógł rozpocząć koniecznych robót wstępnych, pozostawił 20 000,- mk. na rzecz przyszłego kościoła pawłowskiego. Wybuch wojny światowej uniemożliwił wybudowanie własnego kościoła nowego; ponieważ jednak stosunki wymagały koniecznego załatwienia tej sprawy, przeto wydzierżawił ks. proboszcz Buschmann z Bielszowic obszerną oberżę, celem urządzenia jej dla celów kościelnych. Sala taneczna służyła jako kościół tymczasowy, podczas, gdy w ubikacjach ubocznych zamieszkać miał miejscowy ksiądz. Poświęcenie tego kościółka tymczasowego odbyło się w święto SS. Apostołów Piotra i Pawła w 1918 r.

Ołtarz w tymczasowym kościele (dawna oberża)

Pierwszym kuratusem został ks.Paweł Pucher, wprowadzony w urząd dnia 7 lipca 1918 r. pouczony doświadczeniami kuratusa sąsiednich Kończyc starał się nabyć na własność gminy kościelnej dotychczas wydzierżawione tylko ubikacje dla celów kościelnych, ponieważ nabyta nieruchomość była tylko kościółkiem prowizorycznym a budowa kościoła nowego konieczną, zakupiono w 1922 r. na dobrych warunkach dogodnie położony plac budowlany. Gmina kościelna musiała także posiadać własny cmentarz.

Budowa nowego (obecnego) kościoła, 1929r

Podobnie jak w Kończycach wydzierżawiono i w Pawłowie parcelę fiskalną dla założenia cmentarza; we wrześniu 1920 r. cmentarz został poświęcony i oddany do użytku. Ks. kuratus Paweł Pucher opuścił Pawłów dnia 4 lutego 1923 r. i objął parafię łagiewnicką. Jego następcą w Pawłowie jest ks. Edward Mende. Podczas urzędowania tegoż kuratusa Pawłów został parafią w 1925 r.; dotychczasowy kuratus Mende został pierwszym proboszczem nowej gminy kościelnej. Jemu i jego następcy przypadnie w udziale budowa kościoła i probostwa. Służbę organisty pełnili w Pawłowie rektor i kierownik szkoły p. Tkacz, później elektryk p. Bialas i jeszcze później urzędnik komunalny p. Mrozek.